«Η Δίκη Των Δικαστών»: η ιστορική ταινία της Φίνος Φιλμ

Γράφει ο Ηλίας Τάσκου / δημοσιογράφος / iliasamfipoli@gmail

Είναι γνωστό ότι η ελληνική επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1821, δεν ξεκίνησε την 25η Μαρτίου, αλλά στα τέλη Φεβρουαρίου της ίδιας χρονιάς. Με το πέρασμα των χρόνων η γιορτή μετακινήθηκε για να συμπίπτει με αυτή του Ευαγγελισμού της Παναγίας.

Οι ελληνικές ταινίες που έχουν γυριστεί πάνω στη θεματολογία της ελληνικής επανάστασης είναι ελάχιστες σε αντίθεση με τις ταινίες για την 28η Οκτωβρίου, οι οποίες είναι πάρα πολλές. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα φιλμς: «Ζάλλογο, το Κάστρο της Λευτεριάς» (1959), «Η λίμνη των στεναγμών»(1959), «Μπουμπουλίνα»(1959), «Μαντώ Μαυρογένους»(1971), «Οι Σουλιώτες»(1971) και «Παπαφλέσσας-Η μεγάλη στιγμή του 21»(1971).

Για κάποιους οι ταινίες με θέμα την Ελληνική Επανάσταση έμειναν στην ιστορία ως καλτ ταινίες που παραποιούν την ιστορική αλήθεια, ενώ δεν ήταν και  λίγοι οι ιστορικοί του ελληνικού σινεμά που χαρακτήρισαν τα φιλμς προπαγανδιστικού περιεχομένου, που είχαν την έγκριση του χουντικού καθεστώτος. Εγώ τώρα πια τις αποφεύγω. Έχουν τέτοιο χρώμα εθνικισμού και περηφάνιας που δεν ταιριάζει στο σήμερα, όχι γιατί θεωρώ «ξεπερασμένη» την αγάπη στην πατρίδα , αλλά γιατί κάνει πιο έντονη την υποταγή των Ελλήνων το 2017. Μοναδική ίσως εξαίρεση η ιστορική ταινία του Πάνου Γλυκοφρύδη «Η Δίκη Των Δικαστών».

Το στόρι του φιλμ αφορά τη δίκη του επαναστάτη οπλαρχηγού και λαϊκού ήρωα, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ο Πάνος Γλυκοφρύδης υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία, σε μια από τις τελευταίες παραγωγές της Φίνος Φιλμ. Ταινία εξαιρετικά βαριά, σοβαρότατη προσέγγιση των γεγονότων που σημάδεψαν τις δίκες αυτές, με ανάγλυφη περιγραφή του ρόλου του παρασκηνίου και των μηχανισμών.

«Η Δίκη Των Δικαστών»  γυρίστηκε στην Αθήνα και στο Ναύπλιο και συνέπεσε η προβολή της το πρώτο φθινόπωρο μετά την απελευθέρωση από την χούντα. Η πρεμιέρα της έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1974 με τα εισιτήρια να φτάνουν μόλις τις 98.299, αριθμός ιδιαίτερα μικρός για παραγωγή του Φίνου. Μαζί με τον «Παπαφλέσσα» είναι οι μοναδικές ταινίες – εποχής που γύρισε η θρυλική εταιρεία.

Ως άρτια παραγωγή του Φίνου διαθέτει εξαιρετικά ντεκόρ και κοστούμια από τον σπουδαίο Διονύση Φωτόπουλο, που μπόρεσε να αναπαραστήσει μια ολόκληρη εποχή με τα λιγότερα δυνατά μέσα, εξαιρετική μουσική από τον Χρήστο Λεοντή και ένα τεράστιο καστ, με επικεφαλής τον Νίκο Κούρκουλο και με “ευγενώς προσφερθέντες” τον Μάνο Κατράκη, στον ρόλο του Κολοκοτρώνη και τον Δημήτρη Μυράτ, στο ρόλο του Καποδίστρια.

Ξεχωρίζουν στους υπόλοιπους ρόλους οι: Νικηφόρος Νανέρης, Χρήστος Καλαβρούζος, Σπύρος Καλογήρου, Χρήστος Τσάγκας, Δέσποινα Τομαζάνη, Ζώρας Τσάπελης, Ιάκωβος Ψαρράς, Πέτρος Λοχαϊτης (στη τελευταία κινηματογραφική του εμφάνιση, λίγο πριν τον πρόωρο θάνατο του στις 29 Μαΐου 1976, σε τροχαίο) και ο Μάκης Ρευματάς. Στο φιλμ κάνει ένα πέρασμα και ο μετέπειτα γνωστός ηθοποιός Δάνης Κατρανίδης. Η σκηνή της απολογίας του Νίκου Κούρκουλου ως Δικαστής Αθανάσιος Πολυζωϊδης, ο οποίος κατηγορήθηκε επειδή δεν υπέγραφε την εις θάνατον καταδίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, είναι καταπληκτική, μοναδική, αληθινή και επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε. Άλλωστε το μήνυμα που περνά η ταινία στο σύνολο της λέει πάρα πολλά, σχετικά με το πόσο πολύ μας αγαπάνε και νοιάζονται για όλους εμάς και την Πατρίδα μας, οι «φίλοι» μας Ευρωπαίοι, αλλά και όλες οι άλλες ξένες δυνάμεις.

Για την ιστορία να πούμε ότι η «Δίκη Των Δικαστών»  είναι και η τελευταία συνεργασία του Νίκου Κούρκουλου με τη Φίνος Φιλμ. Η ταινία αποδοκιμάστηκε από κριτικούς και κοινό (κυρίως φοιτητές) κατά τη διάρκεια της προβολής της στο 15ο Φεστιβάλ Ελληνικού κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Στη δεκαετία του 80 κυκλοφόρησε σε μορφή VHS και πριν μια δεκαετία περίπου βγήκε στην αγορά και σε dvd. Οι τηλεοπτικές της προβολές υπήρξαν ιδιαίτερα περιορισμένες, με αποτέλεσμα οι νεότερες γενιές κινηματογραφόφιλων να αγνοούν την ύπαρξη της.

Τον Δεκέμβριο του 1974 ο δημιουργός της ταινίας, ο Πάνος Γλυκοφρύδης, στο περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος» (τεύχη 2-3), θυμάται πολλά από τα γυρίσματα. Αξίζει να τα διαβάσουμε: «…Προσπάθησα να κρατήσω μια γραμμή απλούστευσης όσον άφορα το σενάριο και το ντεκουπάζ ·να κρατήσω κάποια απόσταση από τα πράγματα και γι’αυτό υπάρχει μια χρήση γενικών πλάνων.

Ταυτόχρονα υπάρχουν γκρο-πλαν που λειτουργούν ως εξής π.χ. διακόπτεται η ανάγνωση της δικαστικής απόφασης, για να κυριαρχήσει ένα γκρο-πλαν διαρκείας του Κούρκουλου, βουβού με μόνο ήχο τη μουσική… αυτό είναι φανερό πως γίνεται για να εξοντωθεί το μοντέλο, κι ο Φίνος “έμεινε κατάπληκτος”, θεωρώντας αδιανόητο κάτι τέτοιο. Σαν κινηματογραφική αντίληψη δεν μπορούσε να την αποδεχτεί. Φυσικά το γύρισμα είχε τελειώσει· ήταν αδύνατον πια να ανατραπεί.

Το ίδιο συνέβη με τα τράβελινγκ και τα πανοραμίκ. Τελικά, δεν λειτούργησαν, γιατί η επέμβαση έγινε στο μοντάζ· δηλαδή καταστράφηκαν πάνω στη προσπάθεια αναζήτησης του μοντέλου. Το τράβελινγκ και τα πανοραμίκ κομματιάστηκαν… στα ντεκόρ υπήρχε μια αρχική δέσμευση. Η δίκη του Κολοκοτρώνη έγινε σ’ ένα τζαμί του Ναυπλίου, πρωτεύουσα τότε της Ελλάδας. Το τζαμί τους έλυνε το πρόβλημα της χωρητικότητας, ώστε να παρακολουθήσει τη δίκη πολύς κόσμος για παραδειγματισμό. Οι Βαυαροί θα σκότωναν τους δυο φορείς της λαϊκής θέλησης μπροστά στα μάτια του λαού. Έτσι, το γεγονός της καταδίκης θα γινόταν πιο αποτελεσματικό.

Το συγκεκριμένο τζαμί ήταν ένας γυμνός χώρος, που δεν εξυπηρετούσε το μοντέλο της Φίνος Φιλμ. Προτιμήθηκε μια κατασκευή που να θυμίζει περισσότερο αυτά που έχει ο κόσμος στις μνήμες του τζαμί (καμάρες, κολόνες, γραμμές, τόξα στα παράθυρα κ.λ.π.). Το μέγεθος λειτούργησε ενάντια στην ταινία, γιατί ο χώρος απαιτούσε πολλούς κομπάρσους, αλλά έπασχε η Φίνος Φιλμ οικονομικά, όπως κι όλος ο κινηματογράφος, κι έτσι μειώθηκε ο αριθμός των κομπάρσων…»